Το δίλημμα του “καλού” συζύγου – Όταν η υπερκόπωση χτυπάει την πόρτα
Πολλές γυναίκες είναι παντρεμένες με «καλούς» συντρόφους κι όμως εξακολουθούν να νιώθουν εξουθενωμένες, δυσαρεστημένες και μόνες μέσα στον γάμο τους. Όχι λόγω έλλειψης αγάπης, αλλά λόγω της συνεχούς προσπάθειας να διαχειριστούν την οικογενειακή ζωή και να κουβαλούν το ψυχικό φορτίο.
Εκείνη θυμάται τα αγαπημένα τους φαγητά. Εκείνη σχεδιάζει κάθε γενέθλια, κάθε γιορτή και κάθε οικογενειακή εκδήλωση. Εκείνη προλαβαίνει τις ανάγκες πριν καν τις εκφράσει κάποιος δυνατά και κρατάει όλο το νοικοκυριό σε λειτουργία στο παρασκήνιο.
Είναι ένας «καλός» σύζυγος. Είναι ένας «καλός» πατέρας. Αλλά η δουλειά εξακολουθεί να πέφτει σε εκείνη και εκείνος δεν το αντιλαμβάνεται πάντα. Εκείνη δε θέλει να παραπονιέται γιατί έχει έναν καλό άνθρωπο. Όμως, πνίγεται. Σε εργασίες, σε αποφάσεις, σε ευθύνες που κανείς άλλος δεν φαίνεται να παρατηρεί.
Έχει έναν «καλό» σύζυγο αλλά εύχεται να έκανε περισσότερα. Έχει έναν καλό σύζυγο αλλά εξακολουθεί να είναι δυσαρεστημένη. Και αναρωτιέται… Μήπως ζητάω πολλά;
Είναι ένα μοτίβο που εξελίσσεται σε σχέσεις παντού: Γυναίκες παντρεμένες με άντρες που αγαπούν και που τις αγαπούν κι εκείνοι, κι όμως ο γάμος εξακολουθεί να μοιάζει «βαρύς» και «τεταμένος».
Θα πουν “Ο άντρας μου είναι εκπληκτικός!” Και το εννοούν. Αλλά μέσα τους νιώθουν πως δεν βλέπει όλα όσα κάνει εκείνη για να κρατήσει την οικογένεια σε λειτουργία. Και οι σύντροφοί τους; Είναι μπερδεμένοι. Προσπαθούν πολύ και πιστεύουν ότι τα έκαναν όλα σωστά. Είναι παρόντες, ευγενικοί, συμμετέχουν και εργάζονται σκληρά. Κάνουν ό,τι τους είπαν ότι ένας «καλός» σύζυγος και ένας «καλός» πατέρας πρέπει να κάνει. Αλλά δεν είναι αρκετό και δεν καταλαβαίνουν γιατί.
Η κοινωνία λέει στους άντρες ότι για να είναι «καλοί» σύζυγοι πρέπει να βοηθούν τη γυναίκα τους στο σπίτι. Λέει στις γυναίκες ότι το σπίτι και τα παιδιά είναι δική της ευθύνη και πρέπει να είναι ευγνώμων για οποιαδήποτε βοήθεια λάβει (σκεφτείτε, για παράδειγμα, πόσες φορές έχετε αισθανθεί θαυμασμό και τον έχετε επικοινωνήσει λεκτικά σε έναν πατέρα που πάει μόνος του τα παιδιά του βόλτα και αναγνωρίστε τη σύνδεση αυτή). Και εκείνος όντως βοηθάει. Βοηθάει όταν του ζητηθεί. Θα πλύνει τα πιάτα, θα αλλάξει τις πάνες. Δεν είναι κακός άνθρωπος. Δεν αρνείται να βοηθήσει. Είναι παρών. Είναι ευγενικός. Είναι στοργικός. Ξέρεις ότι νοιάζεται. Αλλά μερικές φορές αυτό δεν είναι αρκετό.
Γιατί ακόμα και με όλη την αγάπη του κόσμου, οι γυναίκες εξακολουθούν να κουβαλούν πάρα πολλά. Η αλήθεια είναι ότι η αγάπη δεν μπορεί να το διορθώσει αυτό. Καμία αγάπη δεν εξαφανίζει το ψυχικό φορτίο. Καμία καλοσύνη δεν αντισταθμίζει τον άνισο «φόρτο εργασίας». Και παρόλο που οι άντρες κάνουν περισσότερα από τις προηγούμενες γενιές, οι γυναίκες εξακολουθούν να κουβαλούν ένα δυσανάλογο ποσοστό του ψυχικού φορτίου, της συναισθηματικής εργασίας και του αόρατου βάρους όλων αυτών.
Δεν εμπλεκόμαστε σε αυτές τις δυναμικές επειδή είμαστε κακοί στον γάμο ή επειδή οι σύντροφοί μας δεν ενδιαφέρονται. Εμπλεκόμαστε γιατί το σύστημα (κοινωνικές νόρμες, προσδοκίες, ρόλοι ιστορικά) δε χτίστηκε ποτέ για ισότητα. Και αυτό είναι που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Οι άντρες είναι μπερδεμένοι και ματαιωμένοι να υπερπροσπαθούν και οι γυναίκες νιώθουν ακόμα αόρατες. Και οι δύο αγωνίζονται στον σύγχρονο γάμο και την νέα γονεϊκότητα και παρ όλα αυτά μοιάζει να μην πετυχαίνει, όχι γιατί δεν αγαπούν ο ένας τον άλλον ή γιατί δε προσπαθούν αλλά επειδή το σύστημα δε τους δίδαξε πώς να μοιράζονται το συναισθηματικό φορτίο. Αν διαβάζοντας αυτές τις γραμμές, νιώθετε πως είστε ως ζευγάρι εδώ, δεν είναι δικό σας λάθος. Είναι όμως δική σας ευθύνη και δυνατότητα να «δείτε» με ανοικτή καρδιά την ανισορροπία και να την αλλάξουμε, μαζί. Αυτό είναι ένα κοινό ζήτημα στα σύγχρονα ζευγάρια κι όμως νιώθεις τόσο μόνη/ μόνος…
Και αφού εντοπίσαμε ίσως την πηγή, πώς το αλλάζουμε;
Μερικά από αυτά που θα ειπωθούν εστιάζουν στην ατομική αλλαγή κι άλλα στην κοινωνική αλλαγή καθώς το πρόβλημα είναι συστημικό. Θεραπεία Ζεύγους, ακόμα κι αν δεν έχουμε πολλά ορατά ζητήματα, η βελτίωση των δεξιοτήτων επικοινωνίας και στα δύο φύλα (αυτή είναι η βάση της Θεραπείας Ζεύγους) είναι βασική για να αναδύονται και να λύνονται ζητήματα ανισότητας στο συναισθηματικό φόρτο των δύο φύλων χωρίς να ασκείται κριτική από τον έναν σύντροφο στον άλλον. Ομάδες αντρών που επεξεργάζονται τον ρόλο του άντρα στη σύγχρονη κοινωνία, τα κοινωνικά «πρέπει» που είναι βαθιά ριζωμένα μέσα τους και καθορίζουν- αθέατα, ασυνείδητα και χωρίς «κακή» πρόθεση- πράξεις, λέξεις και μοτίβα συμπεριφοράς. Όλα τα παραπάνω δε θα χρειάζονται μελλοντικά πιθανά στον ίδιο βαθμό αν επενδύσουμε στην εκπαίδευση της κοινωνίας ξεκινώντας από την προσχολική ηλικία, μέσω των σχολείων- ισότητα φύλων, ίση διανομή εργασιών σε σπίτι και σχολείο. Προβολή υγιών προτύπων σε κοινωνικά μέσα και στην τηλεόραση. Τροποποίηση με στόχο την ισότητα φύλων στη γονεϊκή άδεια στο επάγγελμα της μητέρας και του πατέρα και εν γένει αλλαγή στην εργασιακή κουλτούρα. Προσωπική ανάπτυξη και αυτογνωσία: Τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες χρειάζεται να αυτοκαταγράψουν με ποιους τρόπους τα έμφυλα καλά ριζωμένα στερεότυπα επηρεάζουν τις δικές τους προσδοκίες τόσο από τον εαυτό τους όσο και από τον/ την σύντροφό τους.
Συνοψίζοντας, η αλλαγή απαιτεί μια πολυεπίπεδη προσέγγιση. Το σημαντικότερο σε αυτήν είναι μια αργή αλλά σταθερή αλλαγή στην κοινωνική και πολιτισμική νοοτροπία γύρω από τους ρόλους των φύλων. Είναι ένας μαραθώνιος κι όχι αγώνας ταχύτητας, που το να τον μοιράζεσαι με τον σύντροφό σου είναι ανακουφιστικό. Η αναγνώριση του προβλήματος είναι ίσως το πρώτο και ίσως το πιο σημαντικό βήμα.
Κείμενο γραμμένο από την εμπειρία μου στην υποστήριξη οικογενειών και από την επαγγελματική μου παρατήρηση των δυναμικών που σχηματίζονται στα ζευγάρια τα τελευταία χρόνια
Άννα Χανιωτάκη
Ψυχολόγος
